Türkiye’de Depremler: Hazırlık, Sorumluluk ve İyileşme Sürecine Hukuki Bir Bakış

‍Türkiye’nin En Önemli Gerçeklerinden Birinin Hukuki Arka Planını Anlamak

Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer almakta ve geçmişte Gölcük (1999) ve Kahramanmaraş (2023) gibi yıkıcı depremler yaşamıştır. Fiziksel yıkım saniyeler içinde görünür hale gelirken, hukuki etkiler aylar hatta yıllar boyunca sürebilir. Bu makalede, Türk hukukunun depremler öncesinde, sırasında ve sonrasında nasıl yaklaştığını inceliyoruz.

Deprem Öncesi: İnşaat ve Risk Yönetiminde Hukuki Yükümlülükler

1. İnşaat Yönetmelikleri ve İmar Kanunları

Türk hukuku, müteahhitler, inşaat firmaları ve mülk geliştiricilerinin deprem yönetmeliklerine uyması konusunda net bir sorumluluk yükler. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, bu yönetmeliklerin uygulanmasını denetler.
Depreme dayanıklı tasarım standartlarının ihlal edilmesi durumunda şu yaptırımlar uygulanabilir:

• Ceza Davaları: Taksirle adam öldürme suçlamaları
• Maddi Tazminat Davaları: Mülk hasarı veya can kaybı için
• Lisans İptali: Mühendisler veya geliştiriciler için

2. Kentsel Dönüşüm ve Riskli Yapılar

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (6306 sayılı kanun), riskli yapı olarak belirlenen mülkler için kentsel dönüşüm başvurusu yapma hakkı tanır. Hukuki destek, şu konularda kritik rol oynar:

• Kiracı-ev sahibi anlaşmazlıklarını çözme
• Adil tazminat veya geçici konut sağlanması
• Haksız yıkım veya dönüşüm kararlarına itiraz

Deprem Sonrası: Hukuki Adımlar Nelerdir?

1. Hasar Tespiti ve Sigorta Talepleri

Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) sistemi, konutlar için temel teminat sağlar. Deprem sonrasında:

• Etkilenen mülk sahiplerinin, olay tarihinden itibaren 15 gün içinde hasar bildirimi yapması gereklidir.
• Uzman incelemesi yapılır ve tazminat miktarı belirlenir.

Hukuki destek gerekebilir:

• Talepler reddedildiğinde veya eksik ödendiğinde
• Poliçe sahipleri, poliçede belirtilen kapsam ve istisnalar hakkında bilgi sahibi olmadığında
• Onarım ve yeniden inşa arasındaki uyuşmazlıklarda

Not: DASK, eşyaları veya ticari mülkleri kapsamaz — ek poliçeler gereklidir.

2. Sorumluluk ve Ceza Davaları

Büyük depremler sonrası mağdurlar, adalet arayışında şu adımları izleyebilir:

• Müteahhitler veya proje sorumluları hakkında ceza davası açmak
• Yapısal ihmal nedeniyle maddi tazminat talebiyle sivil dava açmak
• Büyük ölçekli afet davalarında toplu dava başlatmak

Avukatlar, uzman raporlarının toplanması, delillerin sağlanması ve uzun vadeli sorumluluğun ispatında önemli rol oynar — özellikle sorumluluk birden fazla taraf arasında dağıtıldığında.

Hukuki Yardım ve Devlet Desteği

Mağdurlar, aşağıdaki desteklerden yararlanabilir:

• Afet ilanı durumunda devlet tazminatı veya konut desteği
• Depremden etkilenen mülkler için vergi muafiyeti veya erteleme
• Dava veya talepler için maddi durumu yetersiz kişilere hukuki yardım

Ancak bürokrasi, adalete erişimi yavaşlatabilir. Hukuki temsil, süreci hızlandırır ve hakların zaman aşımı veya prosedürel hatalar nedeniyle kaybolmasını önler.

Depremden Önce Hukuken Kendinizi Nasıl Koruyabilirsiniz?

• Mülkünüzün geçerli bir DASK poliçesi olduğundan emin olun.
• Binanızın deprem yönetmeliklerine uygunluğunu kontrol ettirmek için bir uzmana danışın.
• Tapu senetlerinin, sigorta belgelerinin ve tadilat izinlerinin dijital ve fiziksel kopyalarını saklayın.
• Gayrimenkul satın alırken inşaat izinlerini ve yapısal raporları talep edin — bu sizin hakkınızdır.

Son Söz: Depremler Doğal, Ancak Sorumluluk İnsana Ait

Depremler kaçınılmazdır, ancak etkileri genellikle insan tercihleriyle şekillenir — inşaatta, denetimde ve müdahalede. Hukuki haklarınızı ve sorumluluklarınızı bilmek, afet öncesi proaktif adımlar atmanıza ve afet sonrası haklarınızı savunmanıza olanak tanır.

Depremden etkilenen biriyseniz ve sigorta, tazminat veya sorumluluk konularında hukuki destek arıyorsanız, ekibimiz size yardımcı olmaya hazır.

‍